Mijn schoonvader – geboren in 1919, opgegroeid in de jaren ‘30 – had een kaasschaaf met een houten handvat. Toen dat handvat op een dag brak, gebruikte hij plakband om het te repareren. Later gaf ik hem voor zijn verjaardag een nieuwe schaaf. Die nam hij aan, maar het oude model bewaarde hij netjes in de kast, daar kon je immers nog plakjes kaas mee schaven. Grondstoffen waren duurder dan arbeid, repareren en hergebruik loonde. Wij hadden thuis vroeger een bakje met kromme spijkers op de werkbank staan. Als mijn vader een spijker nodig had sloeg hij er eerst een recht.

Snel snel

Na de Tweede Wereldoorlog trad de derde industriële revolutie in en werd alles anders. Ook in de bouw, waar niet langer grondstoffen maar tijd de beperkende factor was. Metselstenen voeren we nu aan per pallet, verpakt in folie. Stenen die overblijven belanden in de puinbak. Maar het verhaal van Ikea, iPhone en snel snel loopt af. Grondstoffen raken op, de aarde hapt naar lucht.

Ook in bouw – verantwoordelijk voor 11 procent van de totale CO2-uitstoot in Nederland – moet het anders. Onlangs werd ik door Bouwend Nederland geïnterviewd rondom de vraag: ‘Hoe kunnen aannemers en slopers elkaar vinden in de circulaire opgave?’ Mijn antwoord: bouwers en slopers hebben elkaar al gevonden. Wij scheiden ons afval en bij de slopers staan de gebruikte deuren en balkhout hoog opgestapeld tegen de loodswanden. De klant is aan zet.

Max Middelbosch

Zo’n vijftien jaar geleden bouwden we een hotel aan de rand van Raalte. Hoofdzakelijk met oude stenen, gebruikte pannen, hout en gebinten. Volgens een bekend model is de opdrachtgever van dat hotel – Max Middelbosch – met de kennis van nu een innovator. Zij zijn de eerste gebruikers bij innovaties. Als het om circulariteit gaat zijn we inmiddels aanbeland bij de tweede groep, de early adaptors. Ook bij Mensink krijgen we steeds vaker vragen met betrekking tot circulair bouwen.

Grote veranderingen gaan langzaam, maar raken doorgaans in een versnelling zodra de early adaptors een innovatie omarmen. Zo ging het ook bij de isolatie-revolutie in de jaren zeventig en recenter bij de warmtepomp. We moesten er allemaal niets van weten, totdat een kwart van de mensen om was. Tegenwoordig kan de jas van een huis ons niet dik genoeg zijn en maak je de blits met een warmtepomp voor of naast de woning.

Genoeg folie afgevoerd

De overheid stelt middels een MPG-score (MilieuPrestatie Gebouwen) al eisen aan de milieubelasting van materialen in een gebouw. Een goede eerste stap en opmaat naar het hogere doel: een volledig circulaire bouweconomie in 2050. Als bouwer zeg ik: kom maar op. We zijn er klaar voor. Ik heb gezien hoe mijn schoonvader het deed met zijn kaasschaaf en mijn eigen vader met kromme spijkers – en vooral: hoeveel voldoening het die mannen gaf. We hebben nu wel genoeg folie afgevoerd en spiksplinternieuwe stenen tot puin gedegradeerd.